ورق آهنی

ورق فولادی یا ورق آهنی یکی از پرکاربردترین محصولات فولادی است. کارخانه‌های بسیاری در سراسر ایران در حال حاضر به تولید این محصول مشغول‌ هستند که اغلب محصولات آنها کیفیت بالا و قابل قبولی دارند. ورق آهنی با آلیاژ‌های متنوع، به انواع روش‌ها، و در انواع اشکال، ابعاد، و ضخامت‌ها برای کاربردهای متفاوت تولید می‌شود و همه‌ی این عوامل در کنار برند تولیدکننده بر قیمت این محصول اثرگذارند. در این نوشتار، درباره‌ی انواع، خواص و ویژگی‌ها، کاربردها، تولیدکنندگان، و عوامل دخیل در قیمت ورق آهنی سخن خواهیم گفت. با داشتن این اطلاعات شما علاوه بر آشنایی با این محصول قادر خواهید بود ورق آهنی مورد نیاز پروژه‌ی خود را به‌درستی انتخاب کنید.

ورق آهنی

ورق آهنی صفحه‌ای مسطح و صاف است که در ضخامت‌های مختلف و از آلیاژهای متنوع آهن ساخته می‌شود. ورق آهنی در انواع صنایع اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد. آلیاژ مورد استفاده، روش تولید، و ضخامت ورق مشخص‌کننده‌ی کاربرد آن است.

روش‌های تولید ورق آهنی

به‌طور کلی، فرایند تولید ورق آهنی از سه‌ مرحله تشکیل می‌شود: تولید تختال فولادی، کاهش ضخامت و عرض تختال، و کاهش ضخامت یا افزایش کیفیت سطحی ورق‌ تولیدشده در مرحله‌ی دوم به ضخامت یا کیفیت مورد نظر. این مراحل در دو روش تولید ورق آهنی به صورت زیر طی می‌شوند:

• روش نورد گرم

در این روش، تختال اولیه با ریخته‌گری مداوم تولید می‌شود که به‌طور معمول دارای ضخامتی بین ۱۶۰ تا ۳۰۰ میلی‌متر، عرضی حدود 600 تا 2200 میلی‌متر، و طولی بین 5 تا 16 متر است. این تختال سپس وارد بخش نورد گرم می‌شود تا ضخامت آن به ۱ تا ۷ میلی‌متر کاهش داده شود. فرایند نورد گرم از چند مرحله‌ی زیر تشکیل می‌شود:

• کوره‌ی پیش گرم: دمای تختال باید افزایش یابد تا بتوان آن را به خط نورد گرم تزریق کرد.
• پوسته شکن: در این بخش، پوسته‌ی اکسیدی که در کوره‌ی پیش‌گرم بر روی تختال به‌وجود آمده است با فشار آب زیاد از آن جدا می‌شود. لازم به ذکر است که پوسته‌شکنی یک بار در ابتدای فرایند و پس از کوره‌ی پیش‌گرم و یک بار پس از ایستگاه خشن‌کار انجام می‌شود.
• ایستگاه خشن‌کار: تختال‌های ضخیم که به دمای لازم برای ورود به خط نورد گرم رسیده‌اند در این بخش از ایستگاه‌های سنگین دو و چهار غلطکه عبور داده می‌شوند تا ضخامت آنها به 20 تا 60 میلی‌متر کاهش یابد.
• کاهش عرض: در تمام مراحل پیش‌گفته، غلطک‌های عمودی همزمان در عرض تختال عمل می‌کنند تا عرض آن را به عرض ورق نهایی مورد نظر برسانند.
• نورد پایانی: در این مرحله، ضخامت تختال با عبور از چندین ایستگاه چهارغلطکه باز هم کاهش می‌یابد تا به ضخامت مورد نظر برسد.
• خنک‌سازی و بسته‌بندی: ورق تولیدشده در این مرحله خنک و سپس کویل‌پیچی می‌شود.

• روش نورد سرد

روش نورد سرد در واقع «امتدادی» بر روش نورد گرم است. به این معنی که ورق آهنی تولیدشده به روش نورد گرم با عبور از غلطک‌های خاص نازک‌تر می‌شود یا کیفیت ظاهری یا مقاومت سطحی آن افزایش می‌یابد. در این روش، ورق در دمای اتاق (دمایی پایین‌تر از تبلور مجدد) از غلطک عبور داده می‌شود که به افزایش سختی ورق (شکل‌پذیری بیشتر) و مقاومت آن منجر می‌گردد. البته، از آنجا که فرایند باعث افزایش دما می‌شود، از عوامل خنک‌کننده در خط تولید استفاده خواهد شد. ورق‌های آهنی تولیدشده در روش نورد سرد معمولاً بسیار نازک هستند (ضخامت بین 0.12 تا 2.5 میلی‌متر) و مقاومت بیشتری در برابر خوردگی دارند. نازک‌بودن ورق‌های نورد سرد آنها را به محصولات مناسبی در ساخت قوطی‌های نوشیدنی یا بدنه‌ی وسایل نقلیه‌ی سبک‌وزن، مانند هواپیماهای سبک، تبدیل کرده است.

انواع ورق آهنی

ورق‌های آهنی تولیدی بسته به آلیاژ و روش تولید به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ورق سیاه

ورق سیاه پرفروش‌ترین و پرکاربردترین ورق آهنی موجود در بازار است که معمولاً از آن در ساخت و ساز استفاده می‌شود. این نوع ورق آهنی به روش نورد گرم تولید می‌شود. این محصول به دلیل رنگ مات خود ورق سیاه خوانده می‌شود. ورق سیاه بر اساس میزان کربن در مواد اولیه دسته‌بندی می‌شود و می‌توان آن را به‌صورت ورق برش‌خورده یا رول از کارخانه تحویل گرفت. کیفیت ورق سیاه با شاخص ST اندازه‌گیری می‌شود، به‌گونه‌ای که ورق ST33 کمترین میزان کربن و ورق ST52 بیشترین میزان کربن را دارند. هر چه کربن در مواد اولیه‌ی ورق بیشتر باشد، انعطاف‌پذیری آن کمتر است. بیشتر مصرف ورق سیاه بازار ایران در داخل کشور تولید می‌شود. اگرچه کارخانجات مختلفی این محصول را تولید می‌کنند، تولیدکننده‌ی اصلی آن را باید فولاد مبارکه اصفهان دانست.

ورق سیاه کاربردهای مختلفی دارد که از آن جمله می‌توان به صنعت ساخت و ساز، تانکرسازی، مخزن‌سازی، خودروسازی، کشتی‌سازی، و لوله‌سازی (تولید لوله‌ی درزدار) اشاره کرد.

ورق سیاه ممکن است به یکی از حالت‌های زیر تولید شود:

• ورق آجدار

در صورتی که قرار باشد این ورق در جایی که در آن نیاز به ایجاد اصطکاک وجود دارد (برای مثال، برای جلوگیری از لیزخوردن) استفاده شود، با استفاده از دستگاه آج‌زنی روی ورق برجستگی ایجاد می‌شود. ورق سیاه آجدار در نقاطی مانند پله‌های اضطراری، کف پل عابر پیاده، کف کامیون، یا کف کشتی کاربرد دارد.

• ورق اسیدشویی

در صورتی که پس از تولید، سطح ورق به دلیل دمای بالا دچار آسیب و لک شده باشد، روی آن اسیدشویی انجام می‌شود تا با رفع اکسیدهای آهن و پوسته‌های اضافی محصول ظاهر بهتری پیدا کند. برای این منظور ورق از مخزن اسید عبور داده می‌شود. از ورق اسیدشویی در ساخت ورق روغنی و صنایع نفت و گاز و کشتی‌سازی استفاده می‌شود.

• ورق روغنی

ورق روغنی سطحی صاف و صیقلی دارد و به روش نورد سرد تولید می‌شود. به همین دلیل، به آن ورق فولادی سرد هم گفته می‌شود. ورق روغنی دارای دو عرض استاندارد 100 و 125 سانتی‌متر است و با ضخامتی‌هایی از 0.3 تا 4 میلی‌متر تولید می شود. به‌طور کلی، ورق روغنی دارای سه گرید اصلی است:

• ST12
• ST13
• ST14

پرکاربردترین و پرمصرف‌ترین نوع ورق روغنی ورق ST12 است که آن را به نام ورق کششی هم می‌شناسند.

این محصول دارای دقت ابعادی و کیفیت سطحی بالایی است و به همین دلیل معمولاً در مواردی از آن استفاده می‌شود که ظاهر زیبا و حساسیت اهمیت دارد. از جمله‌ی کاربردهای ورق روغنی می‌توان به تولید پروفیل‌های ساختمانی، پروفیل‌های مبلی، درب و پنجره، بدنه‌ی کابینت، قطعات صنعتی، قطعات خودرو، و قطعات وسایل برقی خانگی (مانند روکش یخچال) اشاره کرد. کاربرد دیگر ورق روغنی در ساخت ورق گالوانیزه است. همچنین، برای کاربردهایی که نیاز به اصطکاک در کنار زیبایی وجود دارد ممکن است ورق روغنی به‌صورت آجدار تولید شود.

از مهم‌ترین تولیدکنندگان ورق روغنی در داخل کشور می‌توان به شرکت‌های فولاد مبارکه، هفت الماس، فولاد غرب آسیا، و فولاد درخشان اشاره کرد. انواع وارداتی این محصول نیز عمدتاً ساخت کشورهای قزاقستان، روسیه، کره، و چین هستند.

• ورق گالوانیزه

ورق‌های گالوانیزه ورق‌های دارای پوشش فلزی (معمولاً روی) هستند. پوشش ورق مقاومت آن را در برابر اکسیده‌شدن، سایش، و خوردگی افزایش می‌دهد. ورق گالوانیزه یا ورق سیاهی است که به روش نورد سرد گالوانیزه می‌شود یا ورقی روغنی که طی فرایند نورد گرم با فلزات مذاب پوشش داده می شود.

از این ورق در تولید ورق‌های رنگی، سقف سوله‌ها، لوله‌های انتقال آب، و مخازن انبار آب استفاده می‌شود.

بخش اعظم ورق گالوانیزه‌ی مصرفی در ایران تولید داخلی است که توسط کارخانه‌های هفت الماس، شهرکرد، و کاشان تولید می‌شوند. در عین حال، از محصولات وارداتی هم استفاده می‌شود که عمدتاً از چین وارد می‌شوند.

• ورق رنگی

ورق رنگی ورق گالوانیزه‌ای است که پوشش رنگ دارد. برای تولید ورق رنگی ابتدا یک لایه پوشش زینک اکسید روی ورق گالوانیزه اجرا می‌شود تا از آن در برابر خراشیده‌ و لک‌شدن محافظت شود. از این نوع ورق معمولاً در کاربردهایی که ظاهر اهمیت دارد، مانند سقف سوله یا آلاچیق، نمای داخلی یا خارجی، و بدنه‌ی لوازم خانگی، استفاده می‌شود. نوعی از ورق رنگی که از ورق گالوانیزه‌ی روی‌اندود تهیه می‌شود به ورق رنگی شیروانی معروف است که در انواع ورقه کرکره‌ی سینوسی، ورق طرح سفال، ورق شادولاین، ورق ذوزنقه، و ورق پرچین در بازار عرضه می‌شود.

انواع ورق‌های رنگی در ایران توسط فولاد مبارکه، فولاد بهمن، هفت الماس، و سمنان تولید می‌شوند. نوع وارداتی این محصول نیز عمدتاً ساخت چین است.

• ورق آلیاژی

همانگونه که از نام این محصول مشخص است، در تولید ورق آلیاژی از آلیاژهای مختلف استفاده می‌شود که بسته به نوع ماده و درصد آن ورق دارای ویژگی و کاربرد مشخصی خواهد بود. ورق آلیاژی را می‌توان به هر دو صورت نورد گرم و سرد تولید کرد. انواع ورق آلیاژی عبارت‌اند از:

• ورق برنجی

این ورق از ترکیب آلیاژهای روی و مس تولید می‌شود. به همین دلیل، این محصول زردرنگ است و ظاهری شبیه به طلا دارد. هر چه میزان مس در آلیاژ بیشتر باشد رنگ آن زردتر و انعطاف‌پذیری، استحکام، زیبایی، و براقی آن بیشتر می‌شود.

• ورق برنزی

این ورق از آلیاژ فسفر برنز تولید می‌شود که مهم‌ترین ویژگی‌ آن رسانایی الکتریکی است. همچنین، این آلیاژ انعطاف‌پذیری بالا، خاصیت فنری، و دوام مناسبی دارد.

• ورق آلوزینک

ورق آلوزینک از ترکیب آلیاژهای آلومینیوم، روی، و سیلیکون در ورق گالوانیزه تولید می‌شود. این روش مقاومت ورق را در برابر زنگ‌زدگی بسیار بالا می‌برد. از سایر ویژگی‌های این نوع ورق می‌توان به وزن مناسب، انعطاف‌پذیری بیشتر، و ابعاد دقیق‌تر اشاره کرد.

• ورق ضد سایش

این ورق، که با عنوان هاردوکس هم شناخته می‌شود، از آلیاژ فولادی با کربن بالا به همراه منگنز تولید می‌شود. هر چه میزان کربن در ورق بالاتر باشد، استحکام و ویژگی ضدسایش ان بیشتر می‌شود.

• ورق ضدزنگ

ورق ضدزنگ (استنلس استیل) از فولاد ضدزنگ تولید می‌شود. این محصول دارای مقاومت بالا در برابر خوردگی، سختی بسیار زیاد، و چکش‌خواری عالی است. از این ورق عموماً در ساخت لوازم خانگی، صنایع غذایی، و خودروسازی استفاده می‌شود.

تولیدکنندگان ورق آهنی

همانگونه که اشاره شد، در ایران کارخانجات مختلفی ورق آهنی تولید می‌کنند. جنس، کیفیت، روش تولید، و خواص فیزیکی محصولات تولیدی کارخانجات با هم تفاوت‌های بسیاری دارند و بنابراین هنگام انتخاب جهت خرید باید تمام این موارد را درنظر گرفت. برخی از بهترین تولیدکنندگان داخلی ورق آهنی را در اینجا معرفی می‌کنیم:

• فولاد مبارکه اصفهان

اصلی‌ترین تولید‌کننده‌ی انواع ورق‌های آهنی کارخانه‌ی فولاد مبارکه‌ اصفهان است که محصولات آن بالاترین کیفیت موجود در بازار را دارند. البته، کیفیت بالا و مطابقت با استانداردهای ملی و بین‌المللی به معنای آن است که قیمت ورق این کارخانه بالاتر از سایر تولیدکنندگان است. فولاد مبارکه انواع ورق سیاه، ورق روغنی، ورق گالوانیزه، ورق آجدار، و ورق رنگی به بازار عرضه می‌کند.

• فولاد اکسین خوزستان

بیشترین تمرکز فولاد اکسین بر تولید ورق سیاه است. ورق سیاه تولید این کارخانه تنوع و کیفیت بالایی دارد. محصولات اکسین خوزستان اغلب مناسب استفاده در تولید دیگ‌های بخار، لوله‌های انتقال نفت و گاز، و لوله‌های با قطر بالا هستند. همچنین، در کشتی‌سازی نیز کاربرد دارند.

• فولاد کاویان اهواز

فولاد کاویان یکی از برترین و قدیمی‌ترین تولیدکنندگان ورق‌های آهنی ایران است که عمدتاً انواع متنوعی از ورق سیاه تولید می‌کند. محصولات این کارخانه بر اساس استانداردهای بین‌المللی تولید می‌شوند و می‌توان از آنها در ساخت بدنه‌ی کشتی، واگن قطار و مترو، و همچنین پل‌های فلزی استفاده کرد.

• فولاد گیلان

شرکت فولاد گیلان انواع ورق‌ سیاه ST37 را تولید می‌‌کند. از محصولات این واحد صنعتی معمولاً برای ساخت لوله‌های آب، نفت و گاز، صنایع خودروسازی، و مخازن تحت فشار استفاده می‌شود.

قیمت ورق‌های آهنی

عواملی چون روش تولید، نوع و وزن مواد اولیه‌ی مورد استفاده، ابعاد، ضخامت، و برند تولیدکننده در تعیین قیمت ورق آهنی نقش دارند. همچنین، به دلیل نوسانات قیمت ارز که باعث نوسان در قیمت مواد اولیه و هزینه‌های کارگاهی می‌شود، قیمت ورق‌ آهنی متغیر است و باید در زمان خرید استعلام شود. کارخانجات تولیدکننده به‌صورت مرتب قیمت محصولات تولیدی خود را اعلام می‌کنند. همچنین، منابع مختلفی قیمت‌های اعلامی کارخانجات را جمع‌آوری و به‌صورت جداول تجمعی ارائه می‌کنند که می‌توانید با مراجعه به آنها در مورد قیمت محصول مورد نیاز خود تصمیم‌گیری کنید.

سخن آخر

اهمیت ورق آهنی بر آنان که در ساخت و ساز و صنایع مختلفی چون کشتی‌سازی، لوله‌سازی، و نفت و گاز فعالیت دارند پوشیده نیست. با این حال، در انتخاب محصول مناسب جهت کاربرد در دسترس باید به عوامل مختلفی چون جنس مواد، برند، کیفیت، روش تولید و غیره توجه نمود که امیدواریم نوشتار فوق در این مهم شما را یاری کرده باشد.