میلگرد

میلگردها پروفیل‌هایی با سطح مقطع دایره‌ای هستند که می‌توان آنها را از مهم‌ترین انواع مصالح فلزی ساختمانی به‌شمار آورد. از میلگرد برای افزایش مقاومت کششی بتن استفاده می‌شود تا مانع از فروپاشی آن در مقابل فشار باشد. امروزه ساختمانی وجود ندارد که در آن از میلگرد استفاده نشده باشد، اما میلگردهای مورد استفاده با هم تفاوت دارند.

برای انتخاب میلگرد مناسب یک ساختمان باید عوامل مختلفی را درنظر گرفت و شناخت مناسبی از دسته‌بندی‌های انواع میلگرد داشت. میلگردها عموماً از جنس فولاد کربنی ساخته می‌شوند اما آنها را می‌توان بر اساس روش تولید، مواد اولیه، اندازه، استاندارد، و برند تولیدکننده به دسته‌های مختلفی تقسیم کرد.

ایران، به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان فولاد جهان، از لحاظ تولید میلگرد به خودکفایی رسیده و کارخانجات مختلفی در کشور ما این محصول را تولید می‌کنند. در مطلب پیش رو بنا داریم اطلاعاتی درباره‌ی انواع میلگرد و تولید آنها در اختیار شما قرار دهیم. اطلاعاتی که به شما کمک خواهند کرد میلگرد مناسب برای پروژه‌ی ساختمانی یا صنعتی خود را انتخاب کنید.

انواع شکل میلگرد

میلگردها به لحاظ شکل به دو دسته‌ی میلگرد ساده و آجدار تقسیم می‌شوند:

• میلگرد ساده

میلگردی است که سطحی صاف و صیقلی دارد و فاقد آج است. در ساخت میلگرد ساده از کربن کمتری استفاده می‌شود و به همین دلیل این نوع میلگرد مقاومت کششی کمتری دارد اما شکل‌پذیرتر است. از این نوع میلگرد کمتر در ساختمان‌سازی استفاده می‌شود و بیشتر کاربرد صنعتی دارد.

امکان برش و خمش ساده‌تر در میلگرد ساده باعث می‌شود گزینه‌ی خوبی برای ساخت انواع پیچ و مهره و میلگرد زیگزاگ، استفاده در جوشکاری و آهنگری، و استفاده به عنوان دورپیچ در آماتوربندی یا میلگرد حرارتی در سقف‌های تیرچه بلوک باشد. اما در عین حال، استفاده از آن در سازه‌های سنگین مناسب نیست.

• میلگرد آجدار

همانطور که از نام آن مشخص است، میلگرد آجدار نوعی از میلگرد است که روی سطح خارجی خود آج دارد. آج، یا برجستگی‌هایی که هنگام نورد روی سطح میلگرد ایجاد می‌شود، کمک می‌کند که میلگرد به‌خوبی به بتن چفت شود و به‌راحتی از آن جدا نشود و به این ترتیب، بهتر بتواند وظیفه‌ی خود را، که افزایش مقاومت کششی بتن است، انجام دهد.

میلگردهای آجدار بر اساس شکل آج به انواع آجر جناقی، دوکی، و مارپیچی تقسیم می‌شوند. در حالی که میلگردهای ساده بیشتر استفاده‌ی صنعتی دارند، از میلگردهای آجدار بیشتر در ساختمان‌سازی استفاده می‌شود. این نوع میلگرد در افزایش مقاومت بتن، تقویت فونداسیون، بتن‌ریزی، افزایش نیروی برشی، ساخت اسکلت فلزی و غیره کاربرد دارد.

انواع جنس میلگرد

در حالی که از لحاظ شکل ظاهری تنها دو نوع میلگرد وجود دارد، از نظر جنس ماده‌ی مورد استفاده در تولید، می‌توان میلگردها را به شش دسته تقسیم کرد:

• میلگرد اروپایی

مهم‌ترین ماده‌ی مورد استفاده در تولید میلگرد اروپایی منگنز است. اگرچه این نوع میلگرد بسیار مقاوم و دارای خاصیت خم‌شوندگی است، استفاده از آن در مناطق زلزله‌خیز یا در پروژه‌هایی که به ساختار یکپارچه نیاز دارند مناسب نیست.

• میلگرد سیاه

پرکاربردترین میلگرد در پروژه‌های ساختمانی میلگرد سیاه است که از جنس فولاد پرکربن ساخته می‌شود. این نوع میلگرد قدرت و استحکام کششی بالایی دارد، اما بسیار فرسایش‌پذیر است. به همین دلیل، استفاده از آن در پروژه‌هایی که در مناطق مرطوب یا در مجاورت آب اجرا می‌شوند توصیه نمی‌شود.

• میلگرد اپوکسی

این نوع میلگرد در واقع میلگرد سیاهی است که پوشش اپوکسی داده شده است. به‌عبارت دیگر، از پوشش اپوکسی برای جبران ویژگی فرسایش‌پذیری میلگرد سیاه استفاده می‌شود. با این حال، به دلیل ظرافت پوشش اپوکسی، این نوع میلگرد تنها اندکی بیشتر از میلگرد سیاه در برابر خوردگی مقاوم است.

میلگرد گالوانیزه – میلگرد گالوانیزه نسبت به میلگرد سیاه مقاومت بسیار بیشتری در برابر خوردگی دارد. به این ترتیب، طبیعتاً این نوع میلگرد از میلگرد سیاه یا اپوکسی گرانقیمت‌تر است. استفاده از میلگرد گالوانیزه در پروژه‌هایی که به مقاومت بالایی در برابر خوردگی نیاز دارند توصیه می‌شود.

• میلگرد پلیمری (GFRP)

این نوع میلگرد از جنس پلیمر FRP تقویت‌شده با الیاف شیشه تهیه می‌شود. میلگرد GFRP بسیار شبیه به اشکال سنتی‌تر میلگرد است اما وزن کمتر و مقاومت بسیار بیشتری در برابر خوردگی دارد.

در پروژه‌های ساختمانی که در نزدیکی میدان‌های الکتریکی یا مغناطیسی قرار ندارند، میلگرد GFRP بهترین انتخاب است. مقاومت بسیار بالای این نوع میلگرد در برابر کلریدها و سولفات‌ها و احتمال پایین خوردگی و زنگ‌زدگی در آنها باعث شده است به محصولاتی پرکاربرد تبدیل شوند.

• میلگرد ضد زنگ

این نوع میلگرد به جای فولاد کربنی از فولاد ضدزنگ تولید می‌شود و به دلیل استحکام بالا و مقاومت در برابر خوردگی، بسیار گران‌تر از میلگرد سیاه است. به همین دلیل، استفاده از آنها در پروژه‌های عظیم راه‌سازی، بزرگراه‌سازی، پل‌سازی، و مانند آن، که در آنها چرخه‌ی طولانی عمر بسیار مهم‌تر از هزینه‌ی اولیه است، استفاده می‌شود.

انواع روش تولید میلگرد

روش ساخت میلگرد تعیین‌کننده‌ی بسیاری از ویژگی‌های آن است. برخی انواع میلگرد استحکام و سختی بیشتری دارند و برخی دیگر انعطاف‌پذیرترند. روش‌های مختلف تولید میلگرد، به‌ویژه در فرایندهای ابتدایی، اشتراکات زیادی دارند، اما تفاوت معمولاً در جنس ماده‌ی مورد استفاده و فرایندهای پایانی است.

• روش نورد گرم

در این روش، شمش ریخته‌گری تا دمای ۱۰۰۰ تا ۱۱۰۰ درجه‌ی سانتی‌گراد گرم شده و سپس نورد می‌شود.

روش نورد سرد – در این روش، عملیات نورد در دمای پایین و تقریباً نزدیک به دمای اتاق انجام می‌شود. در واقع در این روش، برای کاهش قطر فولاد از فشار بیشتر و تعداد غلطک‌های بیشتر استفاده می‌شود. میلگردهایی که به روش نورد سرد تولید می‌شوند استحکام بالاتری نسبت به میلگردهایی که به روش نورد گرم تولید می‌شوند دارند.

• روش ترمکس

از این روش برای ساخت میلگرد با فولاد کم‌کربن‌تر استفاده می‌شود. در این روش، میلگردی که به روش نورد گرم تولید شده بلافاصله با استفاده از آب یا روغن سرد می‌شود. به این ترتیب، در حالی که سطح بیرونی محصول سرد شده است، سطوح داخلی همچنان حرارت دارند و این حرارت را به سمت سطوح بیرونی می‌فرستند. در نتیجه، سختی و شکنندگی محصول کاهش می‌یابد.

• روش میکروآلیاژی

فرایند مورد استفاده در این روش مشابه روش نورد گرم است اما در این روش موادی چون تیتانیوم، وانادیوم، و نیوبیوم هم در ابتدای کار به آلیاژ فولاد اضافه می‌شود که مقاومت میلگرد را تا حد زیادی بالا می‌برد. میلگردهای تولیدشده به روش میکروآلیاژی انعطاف‌پذیری و کشش بیشتری هم دارند. در عین حال، میلگردهای تولیدشده به این روش کیفیت بالا و در نتیجه قیمت بالایی دارند.

انواع سایز میلگرد

میلگرد در سایزهای مختلفی تولید می‌شود که پر استفاده‌ترین آنها میلگردهای با قطر ۸، ۱۰، ۱۲، و ۱۴ است. قطر میلگرد از آن جهت اهمیت دارد که محدودیت فاصله و حداقل پوشش بتن محافظ مورد نیاز در ساختمان را تعیین می‌کند. قطر میلگرد مناسب برای پروژه توسط مهندس محاسب و با توجه به مقررات ملی ساختمان مشخص می‌شود.

انواع استاندارد میلگرد

از آنجایی که فولادهای مورد استفاده در تولید میلگرد در ایران عمدتاً توسط کارخانه‌ی ذوب‌آهن اصفهان تولید می‌شود و این کارخانه بر اساس استاندارد روسی عمل می‌کند، از همین استاندارد در کل ایران استفاده می‌شود. بر اساس استاندارد روسی، میلگردها از لحاظ خواص مکانیکی فولاد به چهار نوع A1، A2، A3 و A4 تقسیم می‌شوند:

• A1

میلگرد ساده است که با عنوان میلگرد داکتیل هم شناخته می‌شود. در ساخت این میلگرد تقریباً ۲۴ درصد کربن و ۶۰ درصد سیلیسیوم به‌کار می‌رود و به همین دلیل نرم است و مقاومت کششی پایینی دارد. این میلگرد بیشتر مناسب استفاده در آهنگری و جوشکاری و به‌طور کلی، استفاده‌های صنعتی مانند میخ‌سازی است. در هر حال، به دلیل نداشتن آج، نباید از این میلگرد به‌عنوان میلگرد مقاومتی استفاده کرد.

• A2

این گروه به میلگردهای آجداری اشاره دارد که آج آنها بدون قطع‌شدن از ابتدا تا انتهای میلگرد به‌صورت مارپیچی ادامه پیدا می‌کند. به همین دلیل، به این میلگرد «آج مارپیچ ساده» هم گفته می‌شود. این نوع میلگرد نیمه‌خشک یا نیمه‌نرم است و در استاندارد ملی ۳۱۳۲ ایران به‌عنوان آج340 شناخته می‌شود.

از میلگرد نوع A2 می‌توان در ساختمان‌سازی سبک و در موقعیت‌هایی که نیاز به شکل‌پذیری بالا وجود دارد استفاده کرد. استفاده از این نوع میلگرد در مناطقی با تغییرات دمایی شدید توصیه نمی‌شود.

• A3

این استاندارد مربوط به گروهی از میلگردهای آجدار است که آج آنها به‌صورت دو نیم‌مارپیچ غیرهم‌جهت در دو نیمه‌ی طولی میلگرد ایجاد شده است. این میلگرد به‌دلیل مشخصات فولاد خود میلگرد خشک درنظر گرفته می‌شود. انجام عملیات جوشکاری روی این نوع میلگرد ممنوع است و نمی‌توان از آن برای آهنگری یا در جاهایی که نیاز به تغییر شکل با زاویه‌ی تند وجود دارد استفاده کرد.

• A4

قوی‌ترین نوع میلگرد که بیشترین استحکام را در تحمل بار دارد میلگرد A4 است. آج‌های این میلگرد آج‌های مرکبی هستند که با الگوی ۷-۸ در سراسر بدنه‌ی میلگرد ادامه پیدا می‌کنند. از این نوع میلگرد در پروژه‌هایی که نیاز به مقاومت بسیار بالایی دارند، به‌خصوص سازه‌های مقاوم در برابر زلزله، استفاده می‌شود، اگرچه، نباید از آن در قاب‌های چرخشی و یا دیوارهای برشی استفاده کرد.

در پروژه‌هایی که در مناطق کویری یا مناطق با تغییرات دمایی شدید اجرا می‌شوند، میلگرد A4 بهترین گزینه است. در حال حاضر در ایران تقاضا برای میلگرد بیشتر مربوط به انواع A2 و A3 است و دو نوع دیگر کاربرد کمتری دارند. به همین دلیل، بیشتر کارخانجات تولیدکننده یکی از این دو نوع میلگرد را تولید می‌کنند.

انواع تولیدکننده‌ی میلگرد

همانطور که در مقدمه عنوان شد، ایران در تولید میلگرد خودکفاست. کارخانه‌های زیادی در ایران میلگرد تولید می‌کنند که از میان آنها می‌توان به ذوب‌آهن اصفهان، راد همدان، ظفر بناب، امیرکبیر خزر، سیادن ابهر، هشترود، فولاد یزد، هیربند زرندیه، ارگ تبریز، کویر کاشان، روهینا جنوب، قائم اصفهان، فولاد زاگرس، فولاد امین، آریان فولاد، درپاد تبریز، پرشین فولاد، فولاد غرب، حسن رود، پردیس آذربایجان، آناهیتا گیلان، و شاهین بناب اشاره کرد.

هر یک از این کارخانجات انواع مشخصی از میلگرد را از لحاظ روش تولید، شکل، سایز، و جنس تولید می‌کنند که مشخصات محصول تولیدی برخی از بهترین برندهای میلگرد ایران را می‌توانید در جدول زیر ببینید:

تولیدکننده	استاندارد	روش تولید
ذوب آهن اصفهان	A3	میکروآلیاژی
کویر کاشان	A3	ترمکس
فولاد نیشابور (خراسان)	A3	ترمکس
فولاد میانه (آذربایجان)	A3	ترمکس
فولاد آناهیتا گیلان	A2	میکروآلیاژی
فولاد روهینا	A3	ترمکس
فولاد بافق یزد	A3	ترمکس
فولاد ابرکوه	A3	ترمکس
فولاد بناب	A3	ترمکس
فولاد الماس	A2	میکروآلیاژی

 

قیمت‌گذاری میلگرد

عوامل مختلفی از جمله جنس مواد اولیه و روش تولید در تعیین قیمت میلگرد دخالت دارند. ویژگی‌های محصول نهایی، مانند شکل‌پذیری یا مقاومت بالا نیز در تعیین قیمت میلگرد نقش دارند. روش ترمکس روش سریعی است و در نتیجه، محصول نهایی حاصل از آن قیمت پایین‌تری دارد. در مقابل، میلگردهای میکروآلیاژی کیفیت بالاتری دارند و در پروژه‌های محدودتری استفاده می‌شوند و بنابراین، گران‌ترند.

تولید میلگردهایی که قطر بیشتری دارند به مواد اولیه بیشتری نیاز دارد که در نتیجه قیمت آن بالاتر می‌رود. البته، این عامل در حالتی که فروش به‌صورت وزنی انجام می‌شود اهمیت خود را از دست می‌دهد، چرا که میلگرد وزن و هزینه‌ی آن بر اساس قیمت واحد آهن مصرفی محاسبه می‌شود. تردیدی نیست که تولید میلگرد آجدار نسبت به میلگرد ساده نیازمند زمان، کار، و هزینه‌ی بیشتری است و بنابراین، قیمت بالاتری دارد. در عین حال، شکل و نوع آج میلگرد آجدار نیز در تعیین قیمت آن مؤثر است.

همچنین، توجه داشته باشید که برند هر یک از این تولیدکنندگان بر قیمت میلگرد تولیدی آنها تأثیر دارد. تردیدی نیست که کیفیت میلگردهای تولیدشده توسط کارخانه‌های ذوب‌آهن بالاتر و در نتیجه، قیمت آنها بیشتر است. بنابراین، برای انتخاب میلگرد مناسب پروژه‌تان باید هزینه‌ی برند را نیز درنظر بگیرید. در حال حاضر، میلگرد ذوب‌آهن اصفهان بهترین میلگرد تولیدشده در ایران است.

در رتبه‌های بعدی می‌توان به میلگرد فولاد کویر کاشان، فولاد خراسان، فولاد میانه، فولاد آناهیتا گیلان،‌ مجتمع فولاد روهینا، فولاد کوثر اهواز، فولاد بافق یزد، فولاد ابرکوه یزد، و مجتمع فولاد شاهین بناب اشاره کرد.

سخن آخر

با توجه به نوسانات قیمت مواد اولیه و هزینه‌های کارگاهی، معمولاً قیمت میلگرد نیز با تغییرات زیادی مواجه می‌شود. به همین دلیل، بسیاری از کارخانجات قیمت محصولات خود را به‌صورت روزانه مشخص می‌کنند. بنابراین، در صورت نیاز به استفاده از میلگرد باید قیمت آن را در روز خرید در نظر بگیرید. منابع مختلف قیمت محصولات تولیدی برندهای میلگرد را بر اساس تاریخ روز منتشر می‌کنند و شما می‌توانید با توجه به نیاز پروژه و هزینه‌ی درنظر گرفته شده محصول مناسب خود را انتخاب کنید.