در ساخت و ساز، حفظ ساختمان از رطوبت و آب‌های اضافی ضروری است. زهکشی ساختمان، فرآیندی است که آب را از اطراف سازه دور می‌کند تا پایه‌ها آسیب نبیند. این کار، سطح آب زیرزمینی را پایین می‌آورد و از مشکلات آینده جلوگیری می‌نماید. بدون زهکشی مناسب، ساختمان ممکن است نشست کند یا دیوارها ترک بخورد. این مقاله، روش‌ها، کاربردها و نکات را بررسی می‌کند تا راهنمایی برای پروژه‌های شما باشد. در ایران، زهکشی با لوله‌های پلی‌اتیلن رواج دارد و هزینه آن بسته به اندازه زمین متفاوت است.
زهکشی ساختمان چیست؟
زهکشی، آب اضافی را از زمین خارج می‌کند. در مکان‌هایی با آب زیرزمینی بالا، این کار سطح آب را کنترل می‌نماید. بارندگی یا رودخانه‌ها سطح را تغییر می‌دهند، اما زهکشی آن را پایین نگه می‌دارد. چنین عملی، ساختمان را خشک و ایمن می‌سازد. بدون آن، رطوبت به پایه نفوذ می‌کند و آسیب می‌رساند. لوله زهکشی و زهکشی، بخشی از اصول ساخت است.
- زهکشی، ساختمان را از نشت آب رودخانه یا کانال محافظت می‌کند
- آب‌های سطحی و فاضلاب را هدایت می‌کند
- سطح آب زیرزمینی را پایین نگه می‌دارد
- خاک را اصلاح می‌کند و ظرفیت باربری آن را افزایش می‌دهد
- هزینه‌های پایدارسازی و گودبرداری را کاهش می‌دهد
- از ریزش در گودبرداری جلوگیری می‌نماید
- در بهره‌برداری، آسیب‌ها کمتر می‌شوند.
- برای بام سبز در برج‌ها، بستر مناسب ایجاد می‌کند
- در پارکینگ‌های زیرزمینی، زهکشی از جمع شدن آب باران جلوگیری می‌کند
انواع روش‌های زهکشی ساختمان
روش‌ها بر اساس خاک و آب‌وهوا انتخاب می‌شوند. در ادامه انواع روش‌ها را بررسی می‌کنیم:
- زهکشی طبیعی، از لوله‌هایی با شیب زمین استفاده می‌کند و اتصال باز دارد، مناسب کشاورزی
- زهکشی شبکه‌ای، لوله‌های فرعی آب را به اصلی می‌رسانند
- زهکشی بادبزنی، لوله‌ها را مانند بادبزن پخش می‌کند و آب را جمع می‌نماید
- زهکشی خندقی، مسیر آب زیرزمینی را قطع می‌کند
- زهکشی جناقی، لوله‌ها را با زاویه و شیب به اصلی وصل می‌کند، طول فرعی حداکثر ۳۰ متر
- زهکشی با لوله‌های سوراخ‌دار پلی‌اتیلن، در ساختمان‌های شهری رایج است
انواع سیستم‌های زهکشی ساختمان
- زهکش سطحی، کانال‌ها را با مصالح پر می‌کند و شامل پتو زهکشی و پمپ است.
- زهکش نیمه‌عمیق، چاه‌ها را با مصالح پر می‌کند و گالری و پمپ دارد.
- زهکش عمیق، چاه‌ها را پایین‌تر از کف قرار می‌دهد تا سطح آب پایین بیاید.
نحوه اجرای زهکشی ساختمان
برای نصب لوله زهکش مراحل زیر را اجرا کنید. کیفیت زهکشی شما به دقت در اجرای هر مرحله برمی گردد.
- ابتدا، شیب زمین را بررسی کنید. اگر مناسب نیست، لوله‌های سفالی یا سیمانی آب را دور می‌کنند.
- کانال‌ها را بر اساس جنس خاک حفر نمایید، ۶۰ تا ۹۰ سانتی‌متر برای سنگی، ۹۰ تا ۱۲۰ برای سبک قطر لوله فرعی ۶.۵ تا ۷.۵ سانتی‌متر، اصلی ۷.۵ تا ۱۰
- لوله‌ها را کف کانال بگذارید تا رسوب نگیرد.
- استفاده از ژئوتکستایل اطراف لوله، از گرفتگی جلوگیری می‌کند.
مصالح را لایه‌به‌لایه بریزید. دیواره چاه‌ها را با بتن مسلح کنید و فاصله‌ها را با سنگ درشت پر نمایید. کانال‌ها را حداکثر سه متر حفر کنید و فوری پر کنید تا دیواره پایدار بماند. اگر چاله آسانسور پایین‌تر از پایه است، جزئیات آب‌بندی را از مشاور بپرسید. قبل از شروع، نقشه‌ها را چک کنید و ابهامات را رفع نمایید. لایه آخر را تا ۸۰ درصد فشرده کنید تا بتن روی آن نشست نکند.
زهکشی گود ساختمانی چیست؟
در گودبرداری، آب زیرزمینی مشکل ایجاد می‌کند. زهکشی گود، آب را کنترل می‌کند و از نفوذ به پایه جلوگیری می‌نماید. این کار تخصصی است و متخصصان آن را انجام می‌دهند. بدون آن، خاک نرم می‌شود و ریزش رخ می‌دهد.
تهدیدهای نبود زهکشی در گودبرداری: ظرفیت باربری خاک کم می‌شود و پایه نشست می‌کند. سازه آسیب می‌بیند و پیشانی خاک ریزش می‌کند. زمان و هزینه افزایش پیدا کرده و این تهدیدها، پروژه را به خطر می‌اندازند.
روش‌های عایق‌بندی زهکشی گود:
- ایزوگام، با بستر مناسب، اما عمر کم حدود ۵ سال
- ژئوممبران، در پروژه‌های بزرگ، دوام بیشتری دارد
- ورق‌های پلی‌اتیلن یا پی‌وی‌سی، بدون چسب و با جوش حرارتی، غیرقابل نفوذ
دلایل استفاده از زهکشی در گودهای ساختمانی این است که خطرها را رفع می‌کند. همچنین ظرفیت خاک را افزایش می‌دهد و زمان و هزینه پایدارسازی را کم می‌نماید. سطح خشک برای پایه فراهم می‌کند. آسیب‌ها در بهره‌برداری را جلوگیری می‌نماید. این دلایل، زهکشی را ضروری می‌سازند. برای زهکشی می توان از لوله های کاروگیت یا پی وی سی استفاده کرد. برای بررسی این دو لوله مزایا و معایب آن میی توانید مقاله “مقایسه لوله های زهکشی کاروگیت با لوله PVC” را مطالعه کنید.
انواع روش‌های زهکشی گود ساختمانی
- انجماد خاک، برای شن و ماسه، با لوله‌های منجمدکننده، مناسب گودهای عمیق اما گران
- تحکیم شیمیایی، با مواد مانند سیمان، برای کارهای کوچک
- چاه‌های عمیق، با پمپ، ارزان و ساده برای فونداسیون کم‌عمق
- روش الکترواسموز، با جریان برق، آب را از خاک ریز خارج می‌کند
سوالات متداول درباره زهکشی ساختمان
زهکشی ساختمان چیست؟ مجموعه اقداماتی برای دور کردن آب از سازه و جلوگیری از رطوبت در پایه.
مهم‌ترین کاربرد چیست؟ جلوگیری از نفوذ آب، افزایش ظرفیت خاک، پایدارسازی گود و اصلاح خاک
روش‌ها کدامند؟ طبیعی، شبکه‌ای، بادبزنی، خندقی و جناقی
سیستم‌ها چند نوع‌اند؟ سطحی، نیمه‌عمیق و عمیق
زهکشی گود چیست؟ کنترل آب در بستر گود برای جلوگیری از نشست
تهدیدها چیست؟ کاهش ظرفیت خاک، ریزش، افزایش هزینه
روش‌های عایق‌بندی؟ ایزوگام و ژئوممبران
ساده‌ترین روش؟ چاهک با پمپ
